Điệp ngữ là gì? Các loại điệp ngữ, lấy ví dụ minh họa
Tìm hiểu khái niệm điệp ngữ là gì, tác dụng của điệp ngữ, các kiểu điệp ngữ phổ biến và ví dụ minh họa cho từng loại điệp ngữ.
Điệp ngữ là gì và có mấy kiểu điệp ngữ, tác dụng của điệp ngữ ra sao… Là những câu hỏi mà nhiều em học sinh đặt ra. Trong văn chương và thơ ca, điệp ngữ là một trong những biện pháp nghệ thuật được sử dụng rất phổ biến. Bài viết sau sẽ giải thích kỹ hơn thế nào là điệp ngữ, tác dụng và lấy ví dụ minh họa cho từng kiểu điệp ngữ.
Contents
Điệp ngữ là gì?
Biện pháp nghệ thuật điệp ngữ là việc một từ, cụm từ hay cả một câu được sử dụng lặp đi lặp lại. Từ đó giúp nhấn mạnh và tăng tính biểu cảm cho cách diễn đạt.
Điệp ngữ là gì
Dựa trên thành phần được lặp lại, ta có các kiểu điệp ngữ sau đây:
- Điệp từ: Lặp đi lặp lại 1 từ duy nhất
- Điệp ngữ: Lặp đi lặp lại 1 cụm từ hoặc 1 câu
- Điệp cấu trúc cú pháp: Lặp đi lặp lại một dạng câu duy nhất (câu cảm thán, cầu khiến, nghi vấn, câu hỏi…)
Tác dụng của điệp ngữ là gì?
Tác dụng nhấn mạnh
Điệp ngữ sẽ giúp nhấn mạnh vào sự vật, hiện tượng được lặp lại hoặc nhấn mạnh vào tình cảm, tâm tư của nhân vật, của tác giả.
Ví dụ:
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!”
(Bếp lửa – Bằng Việt)
Cụm từ “Một bếp lửa” liên tiếp được lặp lại ở 2 câu thơ với vị trí đặt ngay đầu câu giúp nhấn mạnh và đặc tả hình ảnh bếp lửa mà người cháu luôn đau đáu trong lòng. Kết hợp với câu cảm thán cuối khổ thơ càng khắc họa rõ nét hơn nỗi nhớ và tình yêu thương của tác giả đối với bếp lửa tuổi thơ và người bà.
Tác dụng liệt kê
Điệp ngữ cho phép người nói/người viết liệt kê ra các sự vật, hiện tượng một cách đầy đủ để làm sáng tỏ ý nghĩa của từng sự vật, hiện tượng.
Ví dụ:
“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối,
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn,
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?”
(Nhớ rừng – Thế Lữ)
Liên tiếp là những từ “đâu” và từ “ta” được trở đi trở lại trong một đoạn thơ ngắn. Giúp vị chúa sơn lâm liệt kê và hồi tưởng những chiến tích oai hùng trong quá khứ.
Tác dụng khẳng định
“Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phía Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập”.
(Tuyên ngôn độc lập – Hồ Chí Minh)
Tác giả đã lặp lại đến 2 lần cụm từ “Dân tộc đó phải”. Đây là một lời khẳng định vô cùng đanh thép về quyền được độc lập, tự do của một dân tộc anh dũng, kiên cường.
Có mấy kiểu điệp ngữ?
Điệp nối tiếp
Là kiểu điệp mà tác giả đặt các từ và cụm từ ngay cạnh nhau để tạo nên sự liền mạch và cấp độ tăng tiến của cảm xúc trong câu thơ, câu văn.
Ví dụ:
“Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim, Thạch Nhọn.”
(Gửi em, cô thanh niên xung phong – Phạm Tiến Duật)
“Rất lâu” được điệp lại 2 lần nối tiếp nhau thể hiện nỗi nhớ và hành trình kiếm tìm nhân vật “em” dài đằng đẵng của tác giả.
Điệp ngắt quãng
“Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim, hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa, tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre, trung hiếu chốn này”.
(Viếng lăng Bác – Viễn Phương)
Cụm từ “Muốn làm” cứ trở đi trở lại ở đầu mỗi câu thơ nhấn mạnh niềm khát khao, mong mỏi da diết của tác giả. Đó là mong muốn được hóa thân vào những vật như con chim, đóa hoa, cây tre để luôn được ở bên Bác Hồ.
Điệp chuyển tiếp (Điệp vòng)
Điệp vòng là biện pháp điệp mà tác giả sử dụng lại các từ kết thúc câu thơ, câu văn phía trước để lặp lại chúng ở đầu của câu văn, câu thơ nối liền tiếp sau. Từ đó tạo sự liền mạch khi chuyển tiếp giữa các câu, đồng thời tạo cho người đọc, người nghe cảm xúc dào dạt.
“Khói Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu.
Ngàn dâu xanh ngắt một màu,
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
(Chinh phụ ngâm khúc – Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm)
Từ “thấy” và “ngàn dâu” ở cuối câu trước đã được sử dụng lặp lại ở đầu các câu thơ sau giúp các câu có sự kết nối liền mạch hơn. Không những vậy còn khắc họa cái trùng điệp vô cùng của ngàn dâu xanh ngắt. Từ đó khiến cho nỗi nhớ chồng trở nên dài rộng hơn, sâu thẳm hơn.
Biện pháp nghệ thuật điệp ngữ giúp tăng thêm giá trị biểu đạt cho mỗi câu văn, câu thơ. Giúp nhấn mạnh và khắc họa chân thực nhất tình cảm, tâm tư của tác giả. Mong rằng bài viết này sẽ giúp các em nhận biết điệp ngữ là gì và vận dụng tốt khi phân tích tác phẩm nghệ thuật.
- Xem thêm: Hoán dụ là gì? Các kiểu hoán dụ và lấy ví dụ minh họa
